|
Strona 2 z 2
Nóż zbójnicki (i nie tylko)
Czy jest Pan w stanie powiedzieć, kiedy noże tego typu pojawiły się na Podhalu?
Noże tego typu pojawiły się około XVII wieku.
Skąd wziął się ten wzór?
Wzór jest prawdopodobnie huculski. Jak mi ojciec mówił miał kiedyś taki stary nóż huculski, który dostał jako dziecko od swojego ojca. Nóż ten posiadał drewnianą pochwę zdobioną koralikami.
Od jak dawna są one wykonywane?
Noże te wykonywane są od około XVII wieku.
Czy faktycznie były one używane przez zbójników? Noże takie były używane przez zbójników, tyle, że nie posiadały pochew. Noszone była za pasami bacowskimi.
Czy faktycznie noże tego typu były również używane dawniej przez Górali czy to tylko atrakcja turystyczna?
Noże takie były używane dawniej przez górali.
Czy wykonywanie tych noży było powszechne wśród Górali? Kto się tym zajmował, kowale czy wyspecjalizowani rzemieślnicy?
Wykonywane były powszechnie, głownie robili rzemieślnicy (Patrz artykuł: Nóż zbójnicki).
Czy te noże faktycznie stanowiły element regionalnego stroju?
Jest to element stroju regionalnego.
Czy wielu twórców wytwarza jeszcze noże zbójnickie?
Z tego, co obserwuję podczas wystaw folkloru ludowego w Bukowinie to niewielu.
Czy tradycja ich wykonywania przechodzi z pokolenia na pokolenie czy też o tym, kto je wykonuje decyduje raczej przypadek?
Z tym jest różnie, w naszym przypadku tak, ale zależy to od indywidualnych zainteresowań.
Czy te noże zawsze były bogato zdobione czy zaczęto je zdobić w ten sposób dopiero niedawno?
Generalnie to były zawsze zdobione.
Czy te noże od zawsze wyglądały tak samo, czy też wzór przez lata był modyfikowany?
Były bardzo podobne. Postęp techniczny daje nam obecnie możliwości lepszego wykonania.
Czy drewniane pochwy, bogato zdobione, obite skórą i mosiądzem to standardowy wygląd pochewek, czy też kiedyś wyglądały inaczej?
Pochwy jakie wykonujemy wykonane są tylko ze skóry okutej metalem. Jak już wspominałem wcześniej, dawne noże nie miały pochew.
Skąd wzięły się te charakterystyczne trzy guzy na głowicy rękojeści? Czy mają one, oprócz roli ozdobnika jeszcze jakieś specjalne znaczenie?
Oprócz ozdobnika guzy takie miały za zadanie sprawienia większego bólu przeciwnikowi (w walce nie zawsze używało się ostrza, nietrudno wyobrazić sobie, co daje uderzenie w żebra czy głowę taką rękojeścią, nawet jeśli użyjemy niedużej siły). Jednak w dawnych nożach nie zawsze takie guzy były.
Czy istniały jakieś noże charakterystyczne dla Górali i jak one wyglądały?
Nic o tym nie wiem, żeby istniały jakieś inne, charakterystyczne noże góralskie.
Czy na Podhalu wytwarzano jakieś noże według regionalnych wzorów?
Wytwarzano tylko noże tego typu (zbójnickie).
W Muzeum Tatrzańskim, na wystawie etnograficznej umieszczono oprócz noża zbójnickiego również nóż składany w mosiężnych okładzinach z regionalnymi zdobieniami – czy noże składane były powszechnie używane wśród Podhalan?
Noże składane nie były powszechnie używane, taki nóż został zapewne przez kogoś przerobiony i ozdobiony.
Nóż zbójnicki
http://www.navaja.pl/polskie-noze/98-noz-zbojnicki.html
Serdecznie dziękuję panu Maciejowi za poświęcony mi czas.
Strona internetowa Macieja Koszarka-Benkowego
http://www.koszarek-podhale-art.pl
Janusz Łangowski
Zdjęcia (i informacje) wykorzystane w tekście pochodzą ze zbiorów własnych Macieja Koszarka-Benkowego oraz ze stron:
http://www.koszarek-podhale-art.pl
http://ugbukowinatatrzanska.pl
http://www.uwnuka.com.pl
|
