Ten czas zatrzymał się 20.03.2017
Aktualności

Navaja.pl na Facebook

Nóż w Polsce

Scyzoryk myśliwski Gerlach

Więcej …

Słowniczek



Pojęcia ogólne


abierta - rozłożona, otwarta navaja

acero – stal

acero carbono - stal węglowa

adorno, adornos - ozdoba, zdobione

amolado cóncavo - szlif wklęsły

amolado plano - szlif płaski

amolado vaceado - są to zazwyczaj obustronne, ozdobne lub odciążające szlify kładzione nad szlifami głównymi, u szczytu klingi lub ozdobne wcięcia i żłobienia w górnej części głowni

artesano - „rzemieślnik”, w tym przypadku twórca noży

artesana, artesania, artesanal - navaja opisana w ten sposób została wykonana ręcznie

bisel – „skos”, płytki i wąski, ozdobny szlif położony jednostronnie na grzbiecie głowni w miejscu, w którym opada ona w stronę czubka

bomba - rodzaj dawniej stosowanej ręcznej wiertarki, inna nazwa to zompa

buril - rylec, grabado a buril - element navaja grawerowany za pomocą rylca

burillado - wyryte ręcznie rylcem

cabo - rękojeść, uchwyt

cachas – okładziny rękojeści

carraca – nacięcia, „ząbki” na tylnej części głowni; powodują one, że nóż podczas otwierania wydaje charakterystyczny dźwięk

cerrada - zamknięta (navaja)

cierre - blokada głowni

cintillos - umiejscowione poprzecznie w stosunku do czubka noża ozdobne pręciki lub opaski wmontowane w okładziny, przeważnie mosiężne.

circulares - zdobienia rękojeści w formie okręgu 

claveteados, clavillas - "gwoździki", małe, ozdobne pręciki umieszczane w okładzinach rekojeści, nie łączą ze sobą okładzin i forros

columnillas - biegnące wzdłużnie, zazwyczaj metalowe zdobienia rękojeści (ozdobne pręty) wizualnie przypominające "kolumny" stąd pochodzi ich nazwa

combinada - "kombinowana", dotyczy rękojeści, wykonana z różnego rodzaju materiałów 

cuchillero - nożownik, wytwórca noży

cuchilleria - wytwórnia noży ale również sklep prowadzący sprzedaż noży 

culata – tłumaczenie dosłowne: "tyłek" - zakończenie rękojeści, głowica

cuño - punca, sygnatura

damasco - damast

decorada – dekorowana, ozdabiana (np. rękojeść)

dibujos floral - motywy, wzory roślinne


dibujos calados - wzory ażurowe

dije - miniaturka navaja

eje, taladro – pivot, pin stanowiący oś, na której obraca się głownia navaja

elaborada - wykonana

empuñadura – uchwyt, rękojeść

escote – „wycięcie”, wycięta półkoliście część głowni od strony rękojeści, rozpoczyna krawędź tnącą

espejillos - „okulary”, rodzaj zdobienia rękojeści. Nazywane tak ze względu na wbudowane w rękojeść owalne kawałki szkła, luster itp. Również odrębny typ navaja.

filo – krawędź tnąca

forros - linersy, przeważnie stalowe lub mosiężne płytki na których montuje się okładziny, szkielet noża

forjado - kute

funda - pochewka

grabado – grawerowanie

hoja – głownia, klinga

hueco - wydrążony

incrustaciones - inkrustacje

imitación - imitacja

inoxidable - nierdzewne (stal)

labrada, labrados – rzeźbiona, rzeźbione (np. sprężyna – w takim przypadku oznacza to filework)

lengua de vaca - dosłownie "krowi język", określenie typu navaja ze względu na jej kształt. Czasami określa się tak Navaja capaora.

lentejuelas - "cekiny", ozdobne, o większej średnicy niż claveteados pręty umieszczane w okładzinach rękojeści, nie łączą ze sobą obu okładzin i forros

lima - pilnik

lomo - grzbiet navaja

lujo - luksusowy

mango – rękojeść, uchwyt

mano - „dłoń”, przynajmniej część noża wykonana ręcznie, np. rzeźbiona ręcznie

muelle – sprężyna

muescas - wycięcia, ozdobne, różnokształtne otwory wycinane najczęściej w głowni

navajeria - wytwórnia navajas

navajero - twórca navajas ale również osoba posługująca się navaja

oficios – w przypadku navajas oznacza to noże typowo użytkowe, produkowane w wielu regionach; wersje dla rzemieślników, „oficios” - rzemiosło

ojo de perdiz - "oko kuropatwy", rodzaj pina, którego rdzeń stanowi jednolity pręt kontrastujący kolorystycznie z otoczką - budzi to skojarzenie z ptasim okiem

ornamentado - zdobione

oscuro - ciemny (kolor, odcień), np. asta oscuro - ciemny róg

pasador – pin, pręt łączący w całość obie okładziny i forros, na piny mocowana jest też sprężyna

perforaciones - perforacja

pin mosaico - ozdobny pin mozaikowy, wykonany najczęściej z rurek o różnej średnicy umieszczonych w jednej większej rurce, całość zalana jest klejem

pirograbado - zdobienia rękojeści wykonane za pomocą wypalania (pirografia) - określenie to oznacza technikę zdobienia, a nie sam wzór, który może być różny, w zależności od inwencji artesano

de piezas - okładziny rękojeści wykonano z różnych rodzajów materiałów, wygląda ona jakby podzielono ją na części

pulido - polerowane

punta – szpic, czubek, końcówka

puño - rękojeść, uchwyt

punzón, marca – punca, nabijany lub trawiony znak twórcy lub cuchillerie, punzón to również nazwa narzędzia służacego do nabijania wzorów (punktak, punca)

rabillo - zwężająca się rogowa końcówka rękojeści, „rabillo” - róg

ralladas - "tarty", żłobiony, jeśli spotkamy się z otworem opisanym jako ralladas a buril oznacza to, że był on ręcznie żłobiony (wycierany) rylcem

ranura – „rowek, wyżłobienie, szpara”, miejsce, w którym chowa się głownia po zamknięciu noża

rayados - "podrapany, porysowany", w przypadku połączenia np. rayados a buril oznacza, że dany motyw był ręcznie żłobiony (wydrapany) za pomocą rylca

rebajo – okucie stosowane w celu wzmocnienia zwężającego się zakończenia rękojeści

recazo – ricasso, podkrzyże

remaches - nity

rubio - jasny (kolor, odcień), np. asta rubio - jasny róg

separadores – płytki wykonane z różnego rodzaju materiałów oddzielające forros od cachas

tallado, talla - rzeźbiony, rzeźba

talon – "pięta", ścięte zazwyczaj pod kątem prostym zakończenie głowni od strony rękojeści

tapitas - "czapki", charakterystyczne, rozszerzone i płaskie zakończenie virola lub rebajo, wygląda to jakby końcówki okuć zostały "rozklepane"

taponada - "zablokowana", określenie to stosuje się w połączeniu z palanquilla - oznacza że "skrzydełka" palanquilla, owinięte dookoła wypustek muelle są po bokach zamknięte, zaślepione - nie widać wypustek sprężyny

teñido - farbowany

tope – „bufor”, fragment rękojeści, o który zapiera się głownia w nożach bez blokady (np. Navajas de Taramundi)

uña – wcięcie w głowni służące do otwierania noża

vaina - pochewka

virola, argolla – wzmacniające okucie rękojeści, często zdobione,

quemado - opalany 

Navaja comun – Nie jest to tradycyjny typ navaja. Słowo „comun” w tłumaczeniu na język polski to „wspólny, powszechny, pospolity, zwykły”, w przypadku navaja oznacza to, że jest to nóż składany bez konkretnej nazwy.

Navaja montera – Nie jest to tradycyjny typ navaja. Słowo „montera” oznacza „łowiectwo” i jest to po prostu rodzaj noża myśliwskiego.

Navaja caza - Nie jest to tradycyjny typ navaja, oznacza to po prostu, że jest to rodzaj noża dedykowany myśliwym. Słowo "caza" oznacza "myślistwo". 



Głownia



punta recta – opadająca zazwyczaj łagodnym łukiem w kierunku ostrza głownia podobna kształtem do noży typu „sheepfoot” i "warncliff" - ostrze w tym przypadku stanowi linię prostą (lub nieznacznie podnoszącą się tuż przy czubku), do której łukiem obniża się grzbiet głowni

punta cortada – jest to kształt głowni charakteryzujący się brakiem czubka - ostrze przebiega po linii prostej, a grzbiet klingi gwałtownie opada ku niemu po mniej lub bardziej ostrym kątem 

punta centrada – kształt głowni z centrycznie w stosunku do jej osi wzdłużnej umieszczonym czubkiem, znacznie szersza niż we przypadku głownie typu estilete

punta vuelta – to określenie oznacza głownię, w której ostrze unosi się ku grzbietowi klingi  

estilete – wąska głownia o kształcie sztyletu posiadająca jednak, w przypadku navajas, tylko jedną krawędź tnącą, czubek w tym nożu zbiega się obustronnie i symetrycznie na wzdłużnej osi klingi


Rękojeść


Rodzaje materiałów używanych dawniej i współcześnie do wykonywania rękojeści tradycyjnych navajas


alpaca - alpaka, nowe srebro

asta de antilope - róg antylopy

asta de bisonte - róg bizona

asta de buey - róg wołu 

asta de búfalo - róg bawołu

asta de carnero - róg barana

asta de cebú - róg Zebu

asta de ciervo – poroże jelenia

asta de corzo - poroże sarny

asta de muflón - róg muflona

asta de toro – róg byka

asta de vaca - róg krowy

boj - bukszpan

brezo - wrzos

bronce - brąz

bubinga - bubinga, rodzaj drewna

caviunia - drzewo różane

cuerno – róg

celuloide - celuloid

cobre - miedź

concha - muszla

ebano - heban

encina - gatunek dębu

enebro - jałowiec

hueso – kość

hueso pulido – polerowana kość

hueso de jirafa - kość żyrafy

hueso de camello - kość wielbłądzia

latón – mosiądz

madera – drewno

madera de serpiente - snakewood, rodzaj drewna

madroño - chróścina jagodna, drzewo truskawkowe. drzewo poziomkowe, poziomkowiec

malaquita - malachit

marfil - kość słoniowa

nácar - masa perłowa (macica perłowa)

nacarina, pasta – te słowa dodane do opisu navaja oznaczają, że rękojeść lub okładziny zostały wykonane  z tworzyw sztucznych

olivo – drewno oliwne

oro - złoto

palisandro - palisander

palo hierro - chmielograb

palo rosa, palo de rosa, palo violeta - inne nazwy różnych gatunków palisandru 

palo santo - gwajakowiec lekarski

pata - racica

plata - srebro

piel de raya - skóra płaszczki (raja)

punta de cuerno – końcówka rogu, tip horn

roble - dąb

tejo - cis

tortuga - żółw

turquesa - turkus

ullastre - gatunek oliwki europejskiej - nazwa w języku katalońskim



Podział navajas ze względu na typ rękojeści 


de punta – to pojęcie ogólne, wykonana z jednego kawałka materiału, na przykład z rogu, z wycięciem na głownię i miejsce, w którym montuje się blokadę. Istnieją różne odmiany takich noży, nazwy ich pochodzą od rodzaju użytego do konstrukcji rękojeści materiału, np.: Punta de cuerno.

de piezas - rękojeść, w której okładziny wykonano z różnych rodzajów materiałów, wygląda ona jakby podzielono ją na części

con forros – rękojeść z okładzinami na linersach

con forros y virolas – rękojeść z okładzinami na linersach i okuciami

espejillos - jest to zarówno typ rękojeści jak i odrębny typ navaja, cechuje się on charakterystycznymi zdobieniami w formie koła, wewnątrz których umieszcza się lusterka, wypolerowany metal lub inny "świecący" materiał 



Blokady



de palanquilla – najbardziej skomplikowany typ blokady, w którym aby odblokować głownię podnosimy ruchomą  „blaszkę” umocowaną na zwieńczeniu sprężyny; fragment tej blokady muelle montuje się częściowo na rękojeści.


Rozróżniamy trzy rodzaje blokad tego typu, we wszystkich zasada działania polega na tym samym, czyli żeby odblokować głownię należy odciągnąć "blaszkę" umocowaną na zwieńczeniu sprężyny. Blaszka zapiera się na głowni lub virola i tworzy swego rodzaju dźwignię, unosząc w ten sposób sprężynę i uwalniając głownię.

W palanquilla tipo simple wypustki sprężyny są zawsze zaklepywane na zewnątrz "blaszki", natomiast w przypadku palanquilla relia nie wystają poza jej obręb.

palanquilla directa - "blaszka" (palanquilla) posiada wypustkę, która po odciągnięciu blokady zapiera się na głowni tworząc dźwignię.

palanquilla simple - Rodzaj praktycznie identyczny jak relia, rozróżniany ze względu na sposób mocowania "blaszki" na sprężynie oraz jej kształt. "Blaszka" jest bardziej "wypukła" niż w palanquilla relia, a mocowana jest w ten sposób, że wypustki sprężyny przechodzą przez otwory wywiercone w "blaszce".

palanquilla relia - Jak palanquilla tipo simple. Różnica w mocowaniu "blaszki" do sprężyny polega na tym, że występy "blaszki" zawinięte są dookoła wypustek sprężyny (lub owinięte). Sama blaszka jest bardziej spłaszczona niż ta w "tipo simple".

de anilla – „pierścień, kółko”, typ blokady, w którym by odblokować głownię noża odciągamy kółko umieszczone na zwieńczeniu sprężyny

de fieles – inne określenie blokady typu de piston

de lengüeta - "języczek", inna nazwa blokady typu de palanquilla

de pistón - – klasyczny slip joint, głownia utrzymywana jest w pozycji otwartej przez napiętą sprężynę umieszczoną pomiędzy okładzinami rękojeści

de resorte - zamek "zatrzaskowy", w którym głownia utrzymywana jest w pozycji otwartej przez napiętą sprężynę

de secreto - ukryty, nietypowy sposób blokowania głowni - np. aby otworzyć lub zamknąć navaja należy najpierw odciągnąć jedną z okładzin, przesunąć okładziny względem siebie, nacisnąć rękojeść w odpowiednim miejscu itd. itp.

de varilla - "drut", umieszczona pomiędzy okładzinami sprężyna (podobnie jak w de piston), który po otwarciu noża utrzymuje głownię w stałej pozycji nie pozwalając jej się "wygiąć" poza linię grzbietu rękojeści. Końcowa część tej sprężyny (od strony głowni) uformowana jest na kształt kwadratu, co powoduje, że głownię zamyka się na dwa razy. Pierwszy raz ustawia się ona prostopadle do sprężyny (grzbietu navaja) i dopiero po ponownym "popchnięciu" klingi nóż zamyka się całkowicie.

de ventana – "okienko", fragment tylnej części głowni zatrzaskuje się w otworze wyciętym w rozszerzonej, przedniej części sprężyny; aby zamknąć nóż odciągamy (podnosimy) ten właśnie fragment sprężyny - poprzednik blokady typu de palanquilla tylko, że bez blaszki (palanguilla) działającej jak dźwignia

de virola giratoria - obrotowy pierścień blokujący głownie, zasada działania podobna jak w przypadku blokady Viroblock w nożach marki Opinel

de virola girable - obrotowy pierścień jak w de virola giratoria



Sprężyny


de tejas – ‶płytki”, rozróżniana ze względu na kształt blaszek mocujących blokadę/sprężynę do rękojeści

de orejas – „uszy”, rozróżniana ze względu na kształt blaszek mocujących blokadę/sprężynę do rękojeści

de pistón – sprężyna typu slip joint

de varilla - sprężyna podobna do tej w de piston (patrz wyżej)

sin muelle - bez sprężyny


Janusz Łangowski

Utworzony: sobota, 15 stycznia 2011 23:59 | Poprawiony: wtorek, 18 października 2016 01:58
Drukuj
 
Ocena użytkowników: / 13
SłabyŚwietny 
Projekt i realizacja: Lers.it

Pliki cookies! Ta strona używa plików cookies aby lepiej spełniała Twoje oczekiwania oraz do prowadzenia statystyk odwiedzin.
Można zablokować zapisywanie plików cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Więcej szczegółów o plikach cookies tutaj -> wszystkoociasteczkach.pl.
OK, rozumiem!