Ten czas zatrzymał się 20.03.2017
Aktualności

Navaja.pl na Facebook

Nóż w Polsce

Scyzoryk myśliwski Gerlach

Więcej …
Spis treści
Typy navajas
Tipos de navajas
Wszystkie strony

Typy navajas



W porównaniu do wieków wcześniejszych dzisiejsze nazewnictwo stosowane na określenie typów navajas jest niezwykle rozbudowane i skomplikowane. Dawniej navajas określano najczęściej na podstawie miejsca ich wytwarzania lub przeznaczenia lub po prostu określano wspólną nazwą Navajas españolas czyli hiszpańskie navajas (w odróżnieniu od navajas wzorowanych na hiszpańskich ale produkowanych np. we Francji), a jako, że wzorów dawnych noży nie było specjalnie dużo to i rozróżnienie poszczególnych typów i przypisanie ich konkretnym regionom w zasadzie nie było zbyt trudne (choć oczywiście niektóre navajas pochodzące z tych samych regionów były do siebie bardzo podobne, np. navajas z Andaluzji).

Prawdziwy "wysyp" wielu różnych typów noży i rozwój nomenklatury przyniósł dopiero wiek XX. Był to niezwykle płodny wiek w historii nożownictwa Hiszpanii. Pojawiło się wtedy mnóstwo nowych, opracowanych od podstaw wzorów navajas. Dawne modele tych noży przestały być produkowane albo też zostały znacznie zmodernizowane, czasami w tak dużym stopniu, że tylko nieznacznie przypominały pierwowzory. Bywało też i tak, że cuchilleros wypuszczali całkowicie nowe typy noży wobec których stosowano dawne nazewnictwo. To wszystko razem sprawia, że jednoznaczne określenie typu tradycyjnej navaja bywa czasami bardzo trudne - ponadto niektóre z modeli można nazwać na kilka sposobów i każdy z nich będzie prawidłowy. Poniżej będziecie mogli zapoznać się z listą navajas, które Hiszpanie uważają za swoje noże tradycyjne i których nazewnictwo w miarę się unormowało, przynajmniej na tyle, że uporządkowanie ich według określonych typów nie powinno wzbudzać większych kontrowersji.

Oczywiście nie wszystkie hiszpańskie navajas da się przypisać do określonej grupy lub podpiąć pod konkretną nazwę i typ. Ma na to wpływ wiele czynników. Postaram się to opisać na przykładzie tradycyjnych navajas z Asturii i Galicji.
Oba te regiony graniczą ze sobą, co więcej, comarca Oscos-Eo, w której znajdują się centra produkcji asturyjskich Navajas de Taramundi i Navajas Santalla bezpośrednio graniczy z galicyjską prowincją Lugo, w której również produkuje się navajas. Oba te regiony, pomimo tego, że leżą w różnych wspólnotach autonomicznych są ze sobą od wieków niezwykle silnie powiązane, chociażby ze względu na bliskość geograficzną. Navajas pochodzące z Asturii i te z Galicji są więc do siebie, siłą rzeczy bardzo podobne i utrzymane w tym samym stylu - czasami jedynym wyznacznikiem ich odrębności jest miejsce produkcji. Ponieważ jednak zdecydowanie bardziej znane i sławne są Navajas de Taramundi i Navajas Santalla z Asturii to dla uproszczenia wszystkie inne noże podobne kształtem wrzucane są do jednego worka własnie pod tymi nazwami, bez znaczenia gdzie zostały wyprodukowane (czy w Asturii czy w Galicji). Sprawę komplikuje fakt, że navajas galicyjskie nie mają swojej indywidualnej, charakterystycznej nazwy, która umożliwiałaby trwałe wyodrębnienie ich jako odmiennego typu. Między innymi dlatego też, wielu twórcom z Galicji "zarzuca się", że produkują navajas typu Taramundi czy Santalla, choć oni sami twierdzą, że produkują po prostu navajas w stylu galicyjskim.

Wielu z hiszpańskich navajas produkowanych obecnie nie da się też bezdyskusyjnie zaklasyfikować również z tego powodu, że przemysł nożowniczy w tym kraju cały czas się rozwija. Twórcy eksperymentują z formą, wprowadzają innowacje w projektach swoich noży nie rezygnując przy tym z tradycyjnego wzornictwa. Na pierwszy rzut oka widać, że jakaś navaja jest nożem silnie umocowanym pod względem projektu w tradycji i we wzornictwie hiszpańskim, jednak trudno jest ją przypisać do określonego typu ponieważ łączy ona ich w sobie nierzadko kilka. Hiszpanie opisują takie noża zazwyczaj określeniem "klasyczne".





Andalucía
(region Andaluzja)

Provincia de Córdoba
(prowincja Kordoba):

Villanueva de Córdoba
(miejscowość)

Navajas:

- Jarota (
de punta aguda o barriguda
- Jarota (
punta caída o corte recto

Provincia de Cádiz (prowincja Kadyks):

Paterna de la Ribera. (miejscowość)

- Navaja Punta cortada (Paternera)

Provincia de Sevilla (prowincja Sewilla)

Navajas:

- Sevillana siglo XIX (patrz: Albacete)
- Sevillana recta siglo XIX  (obecnie nieprodukowana)
- Sevillana Isabelina siglo XIX (patrz: Albacete)

Provincia de Malaga
(prowincja Malaga)

- Navaja Malaguena siglo XIX (patrz: Albacete)


Navaja Jarota (de punta aguda o barriguda)


Navaja Jarota (punta caída o corte recto)


Navaja Paternera (Punta cortada, taponera lub mocha)






Aragon (region Aragonia)

Provincia de Zaragoza
(prowincja Saragossa)

Sástago (miejscowość)

- Navaja Sastago  
(Produkowana wyłącznie przez przez Dionisio Liso i Romána Sanz. 
Aktualizacja: Maestro artesano Dionisio Liso zmarł 23 grudnia 2010 roku).


Zaragoza (miejscowość Saragossa)

- Navaja Zaragoza 
(Navajas utrzymane w bardzo charakterystycznej stylistyce powszechne w XIX wieku. Najbardziej znana marka z XIX wieku to Juan Valero. Obecnie wytwarzane są wyłącznie repliki autorstwa Roman Sanz. Ten typ navaja wzbudza wielkie kontrowersje, w bardzo wielu źródłach natknąłem się na informację, że nie jest to marka i typ hiszpański tylko francuski, co jest niezwykle prawdopodobne jednak nie sposób mi tego bezdyskusyjnie potwierdzić. Z pewnością navajas o podobnych kształtach produkowane były masowo w Thiers).

Provincia de Huesca (prowincja Huesca)

- Navaja Sobrarbe  
(Tradycyjna navaja wykonywana przez rzemieślników z Pirenejów w rustykalnym stylu. Obecnie produkowana wyłącznie z rękojeścią wykonaną z bukszpanu przez jednego tylko rzemieślnika).

Teruel
(miejscowość)

- Navaja Teruel 
(Niezwykle rzadka i „tajemnicza” navaja z miasta  Villarluengo. Obecnie już nieprodukowana, choć można jeszcze spotkać te navajas w okolicy Villarluengo. Ostatnim znanym twórcą tych noży był Julio Royo).


Navaja Sastago (Dionisio Lisio)


Navaja Sastago de lujo (
Román Sanz)






Asturias (region Asturia)

Taramudi (miejscowość)

Navajas:


- Punta recta
- Punta vuelta
- Punta centrada
- Punta mocha (inaczej Punta cortada)
- De oficios
[Noże przeznaczone do konkretnych prac: Injertar, Tranchete,
micológicas (do zbierania grzybów, z miotełką), z widelcem, etc.]

Santa Eualia de Oscos (miejscowość)

- Navaja Santalla
(Praktycznie identyczne z Navajas de Taramundi)


Punta recta 
lub caída


Punta vuelta


Punta centrada


Punta centrada, Punta vuelta 2x, De oficios - Injertar, Punta mocha, Punta chata, Punta recta


Navaja Santalla (de piezas)


Navaja Taramundi micológica


Navaja Taramundi con tenedor






Baleares
(region Baleary)

Mallorca (wyspa Majorka)

Llucmajor, Muro, Consell
(miejscowości)

Navajas:

- de Pastor
-
Etxurat
- Porquer
- Gatxoll
- Trinxet
- Emplertar
- Pescador


Navajas pescador, Emplertar, Gatxol, 2x Trinxet, de pastor, de porquer - zdjęcie otwartych noży - od góry do dołu, od lewej do prawej.








Castilla La Mancha (region Kastylia La Mancza)

Albacete
(miejscowość)

Navajas:

- De fieles
- De anilla
- Bandolera
- Capaora (Lengua de vaca)
- Abaceteña clásica
- Estilete
- Jerezana
- Machete
- Pastora
- Punta de espada
- Punta cortada
- Espejillos
- Sevillana
- Sevillana siglo XIX
(repliki tradycyjnych, dziewiętnastowiecznych navajas z Sewilli)
- Sevillana Isabelina siglo XIX
(repliki tradycyjnych, dziewiętnastowiecznych navajas z Sewilli)
- Malagueña siglo XIX
(repliki tradycyjnych, dziewiętnastowiecznych navajas z Malagi)


Navaja albaceteña


Navaja capaora


Navaja bandolera


Navaja estilete


Navaja bandolera 
(współczesna, wykazująca cechy Navaja sevillana)


Navaja jerezana
(współczesna)


Navaja machete


Navaja pastora


Navaja espada


Navaja Punta cortada


Navaja Espejillos


Navaja Sevilllana
(współczesna)


Navajas Sevillana siglo XIX 







Uproszczona typologia navajas produkowanych w XX wieku w Albacete



Santa Cruz de Mudela (miejscowość)

Navajas:

- Arabe
- Clásica, de estaje (praktycznie identyczna jak Albaceteña clasica)
- Estilete
- Machete
- Punta espada
- Punta cortada
- Sevillana
- De taconcillo
- Espejillos


Navaja Arabe


Navaja Estaje


Navaja machete


Navaja 
árabe


Navaja Punta espada


Navaja Sevillana
(współczesna)


Navaja taconcillo


Navaja jerezana (Punta cortada)






Castilla y León (region Kastylia i Leon)

Provincia de León (prowincja Leon)

Astorga, Ponferrada
(miejscowości)

- Navaja Maragata
Noże wykonywane wyłącznie ręcznie, w różnych odmianach, w stylu rustykalnym. Najczęściej spotykana jest rękojeść w kształcie buta lub koziej racicy.


Navaja Maragata








Cataluña (region Katalonia)

Solsona, Vic (miejscowości)

Navajas:


- Gabacha
- Ripollesa
- Solsonesa
- Injertar
- Marinera
- Tranchete


Navaja Ripollesa (pierwsze dwie od góry) i Solsonesa


Navaja Punta cortada (injertar, marinera) i Tranchete


Navajas z Katalonii (pozostałe typy) i Estremadury.
(Rząd z prawej strony,druga od góry Gabacha, trzecia od góry to Ripollesa. Po lewej stronie wszystkie navajas pochodzą z Katalonii).






Extremadura (region Estremadura)

Don Benito, Villanueva de la Serena, Zalamea de la Serena (miejscowości)

Navajas:

- Barriguda
- Cabritera
- Machete
- Punta cortada ( inna nazwa: Taponera)
- Punta recta
- Tranchete (corva)
- Jamonera


Navaja Barriguda


Navaja Cabritera


Navaja Tranchete (corva)


Navaja Jamonera


Navaja Taponera






Galicia (region Galicja)

Provincia de Lugo (Prowincja Lugo)

- Navajas galicyjskie (produkowane w różnych miejscowościach prowincji Lugo)

Conforto
(miejscowość)

- Navaja Conforto - Noże te z racji bliskości Taramundi są bardzo podobne do tamtejszych regionalnych navajas asturyjskich. Wytwarzane są przez jednego tylko nożownika José Manuela Gonzáleza.


Navaja Conforto






Przykładowe navajas w stylu asturyjskim (i pogranicza) wykonane w Galicji 






Janusz Łangowski


Zdjęcia, których użyłem dla zobrazowania tekstu w większości pochodzą z forum „Foro Armas Blancas” (http://armasblancas.mforos.com/), ze zbiorów własnych Jose Javier Pomar (sastaguino) oraz ze strony internetowej sklepu www.filofiel.com.
Nie traktujcie tych zdjęć jako wyroczni ukazującej jedyny prawdziwy wzorzec konkretnych modeli. Navajas tego samego typu mogą się od siebie różnić, a zależy to od Twórcy, który je wytworzył oraz oczywiście od materiału, z którego zostały one wykonane – to przykłady typów noży.

Pozostałe źródła zdjęć:

http://www.museo-mca.com/1_esp/portada/portadaesp.asp - zdjęcie Navaja de Albacete siglo XIX.
http://laesquinadeltuerto.blogspot.com/ - typologia navaja z Albacete  (XX wiek).





Tipos de navajas



Traducción y correcciones: Alvaro Perez de Campo


En comparación con los siglos anteriores, las convenciones que hoy en día se utilizan para especificar los tipos de navajas son complejas y complicadas. Con anterioridad la tipología de las navajas era determinada sobre todo en función de su lugar de producción, o por su uso o simplemente por el nombre genérico de navajas españolas o hispánica navaja (se diferencian como ocurre con las denominaciones utilizadas en Francia), al no ser muchos los modelos de cuchillería antigua se distinguían entre los diferentes tipos asignándoles el nombre correspondiente a las regiones específicas de procedencia, en principio, no era demasiado difícil (aunque, por supuesto, las navajas de las mismas regiones eran muy parecidas, por ejemplo. navajas de Andalucía).

La verdadera "erupción" de muchos tipos diferentes de cuchillos y el desarrollo de nomenclatura se presentan antes del siglo XX. Era una época muy prolífica en la historia de la cuchillería en España. Aparecen así de repente muchos nuevos, partiendo desde cero, patrones de navajas. Los viejos modelos de estos cuchillos ya no se producen o han sido mejorados significativamente, a veces tan radicalmente que se parecen sólo un poco los originales.

A veces también, los cuchilleros interpretan un nuevo tipo nuevo totalmente de cuchillos y se utiliza la antigua nomenclatura. Todo esto junto hace una identificación poco clara del tipo de navaja tradicional, que se torna a veces muy difícil - además, algunos de los modelos se pueden llamar de varias maneras, y cada una de ellas sería la correcta. A continuación se puede ver una lista de navajas, que los españoles consideran como sus cuchillos tradicionales y cuyo nombramiento esta normalizado, al menos lo suficiente como para organizarlos de acuerdo con tipos específicos y no debería plantear mayores controversias. Por supuesto, no todas navajas españolas se pueden asignar a un grupo o asignar directamente en particular bajo un nombre y tipo específico. Esto se ve influida por muchos factores. Voy a tratar de describirlo como un ejemplo de navajas tradicional de Asturias y Galicia. Ambas regiones fronterizas entre sí, lo que es más, comarca Oscos-Eo, en el que hay centros de producción en la comunidad autonoma de Asturias navajas de Taramundi y Santalla limita directamente con la provincia de Lugo que pertenece a la comunidad autónoma de Galicia , que también produce navajas. Estas localidades, a pesar del hecho de que se encuentra en distintas comunidades autónomas están lindantes desde entonces existe una relación interdependiente, aunque sólo sea por la proximidad geográfica. Navajas de Asturias y Galicia, por lo que estos son una y otra, inevitablemente, muy similares y están decoradas en el mismo o muy parecidos - a veces el único determinante de sus diferencias es el lugar de producción. Sin embargo, desde antiguo mucho más familiares y famosas son las navajas de Taramundi y Santalla de Asturias, esta simplificación supone que todas estas navajas de una morfologia similar se incluyen en una categoría con estos nombres (Taramundi o Santalla), no importa dónde se hagan, ya sea en Asturias o en Galicia. El tema se complica por el hecho de que las navajas gallegas tienen sus nombres individuales, distintivos, lo que permitiría la separación permanente en tipologías diferentes. Entre otras cosas, por lo tanto, muchos artistas de Galicia "se quejan" que producen navajas “tipo” Taramundi o Santalla, según las denominan genéricamente pero ellos mismos afirman producir simplemente la navaja gallega.

Muchas de las navajas españolas que actualmente se producen no pueden ser indiscutiblemente clasificadas también por esta razón que la industria cuchillera en este país está en constante expansión. Los creadores están experimentando con la forma, innovar proyectos de sus cuchillos sin renunciar al diseño tradicional. A primera vista, aunque una navaja está firmemente fijado en términos de diseño y tradición de diseño a lo español es difícil asignarla a un tipo específico, ya que las características se combinan en algunas pocas veces. Los españoles describen este cuchillo por lo general el término "clásico".






Andalucía
 

Provincia de Córdoba


Villanueva de Córdoba


Navajas:

- Jarota (
de punta aguda o barriguda
- Jarota (
punta caída o corte recto

Provincia de Cádiz

Paterna de la Ribera

- Navaja Punta cortada (Paternera)

Provincia de Sevilla

Navajas:

- Sevillana siglo XIX (patrz: Albacete)
- Sevillana recta siglo XIX  (obecnie nieprodukowana)
- Sevillana Isabelina siglo XIX (patrz: Albacete)

Provincia de Malaga


- Navaja Malaguena siglo XIX (patrz: Albacete)


Navaja Jarota (
de punta aguda o barriguda)


Navaja Jarota (punta caída o corte recto)


Navaja Paternera (Punta cortada, taponera o mocha)






Aragon

Provincia de Zaragoza


Sástago

- Navaja Sastago  
(producida exclusivamente por Dionisio Liso y Roman Sanz)

Zaragoza

- Navaja Zaragoza 
(Navajas mantiene en un estilo muy característica común en el siglo XIX La marca más conocida desde el siglo XIX es Juan Valero actualmente, los productos son réplicas solamente por Román Sanz Este tipo de navaja despierta gran controversia en muchas fuentes me encontré con la información que no se trata de una marca y el tipo de francés o sólo español, que es muy poco probable, sin embargo, no hay manera de que me confirman indiscutiblemente. Ciertamente Navajas con formas similares se produjeron a granel en Thiers)

Provincia de Huesca

- Navaja Sobrarbe  
(Navaja tradicional realizada por artesanos de los Pirineos en un estilo rústico. Actualmente producida sólo con un mango de madera de boj por un solo artesano).

Teruel


- Navaja Teruel 
( "Misteriosa" navaja de la ciudad de Villarluengo. Actualmente no se han producido muy poco frecuente y, aunque todavía se pueden encontrar estos Navajas alrededor de Villarluengo El último creador bien conocido de estos cuchillos Julio Royo.)


Navaja Sastago (Dionisio Lisio)


Navaja Sastago (Roman Sanz)






Asturias

Taramudi

Navajas:


- Punta recta 
- Punta vuelta
- Punta centrada
- Punta mocha (Punta cortada)
- De oficios 
(Navajas para trabajos específicos: injertar, tranchete, micológicas, con tenedor, etc.)

Santa Eualia de Oscos

- Navaja Santalla 
(Prácticamente idéntica a Navajas de Taramundi)


Punta recta 
o caída


Punta vuelta


Punta centrada


Punta centrada, dos siguientes punta vuelta, de oficios para injertar, punta mocha, punta recta


Navaja Santalla de piezas


Navaja Taramundi micológica


Navaja Taramundi con tenedor






Baleares


Mallorca

Llucmajor, Muro, Consell


Navajas:

- de Pastor
-
 Etxurat
Porquer
- Gatxoll
- Trinxet
Empeltar
- Pescador


Navaja pescador, de injertar (empeltar), Gatxol y dos Trinxet, (trabajos agrícolas y mesa) de pastor y porquer (agrícolas, ganadera) - cuchillas abiertas de imagen - de arriba a abajo, de izquierda a derecha.








Castilla-La Mancha

Albacete


Navajas:

- De fieles
- De anilla
- Bandolera
- Capaora o Lengua de vaca
- Abaceteña
- Estilete
- Jerezana
- Machete
- Pastora
- Punta de espada
- Punta cortada 
- Espejillos 
- Sevillana
- Sevillana siglo XIX 
(réplicas del XIX tradicional Navajas Sevilla)
- Sevillana Isabelina siglo XIX 
(réplicas de Navajas tradicional del siglo XIX de Sevilla) 
- Malagueña siglo XIX 
(réplicas de Navajas tradicional del siglo XIX de Málaga)


Navaja albaceteña


Navaja capaora


Navaja bandolera


Navaja estilete


Navaja bandolera 
(modernas, que exhiben las características Navaja Sevillana)


Navaja jerezana 
(moderna)


Navaja machete


Navaja pastora


Navaja espada


Navaja punta cortada


Navaja espejillos


Navaja sevilllana 
(moderna)


Navajas sevillana siglo XIX 







Tipología simplificada de las navajas producidas en el siglo XX en Albacete.



Santa Cruz de Mudela

Navajas:

-
Árabe- Clásica, de estaje (prácticamente idéntica a Abaceteña clásica)
- Estilete
- Machete
- Punta Espada
- Punta Cortada
- Sevillana
- De taconcillo
- Espejillos


Navaja
 Árabe


Navaja Estaje


Navaja machete


Navaja
 árabe


Navaja Punta Espada


Navaja Sevillana 
(moderna)


Navaja taconcillo


Navaja Jerezana (Punta Cortada)






Castilla y León

Provincia de León

Astorga, Ponferrada

- Navaja Maragata  
Navajas hechos totalmente a mano, en diversas formas, en un estilo rústico. El más común es un mango en forma de un zapato o una pezuña de cabra.
La hoja suele ser la de una herramienta agrícola inservible, reutilizada de guadaña u hoz principalmente.



Navaja Maragata








Cataluña

Solsona, Vic

Navajas:


- Gabacha
-
Ripollès
-
Solsonès 
- Injertar
- Mariner
- Tranchete


Navaja Ripolles (los dos primeros de la parte superior) y Solsonés


Navaja Punta cortada (injertar, marinera) y tranchete


Navajas de Cataluña (otros tipos) y Extremadura.
  
(Empezando por la derecha, el segundo de la imagen Gabacha, tercero de arriba a Ripollès. La de abajo del todo cabritera extremeña. En la parte izquierda de todas provienen de Cataluña).






Extremadura

Don Benito, Villanueva de la Serena, Zalamea de la Serena

Navajas:

- Barriguda
- Cabritera
- Tranchete o corva
- Machete
- Punta cortada (otro nombre Taponera)
- Punta recta
- Jamonera


Navaja Barriguda


Navaja Cabritera


Navaja Corva o Tranchete


Navaja Jamonera


Navaja Taponera






Galicia

Provincia de Lugo

- Navajas galicyjskie (produkowane w różnych miejscowościach prowincji Lugo)

Conforto

- Navaja Conforto
Las navajas debido a la proximidad de Taramundi son muy similares a la navajas local regional asturiana. Son producidas por un solo combatiente cuchillo de José Manuel González.


Navaja Conforto






Ejemplos de Navajas en el estilo de Asturias (frontera) y realizados en Galicia.





Janusz Łangowski


Imagenes, que he utilizado para la visualización de texto en su mayoría provienen del foro "Foro Armas Blancas", de la colección de José Javier Pomar (sastaguino) y desde la página web de la tienda www.filofiel. com .
No tomen estas fotos como un modelo que muestra única estructura real de los modelos específicos. Navajas del mismo tipo pueden ser diferentes en morfología, y dependiendo de los artesanos o fabricantes que la produce y, por supuesto, el material del que están hechos - son solo ejemplos de los tipos de cuchillos.

Otras fuentes de imágenes: http://www.museo-mca.com/1_esp/portada/portadaesp.asp - imagen Navaja de Albacete siglo XIX.
http://laesquinadeltuerto.blogspot.com/ - tipología navaja de Albacete (siglo XX).




Utworzony: sobota, 15 stycznia 2011 22:34 | Poprawiony: sobota, 28 stycznia 2017 12:32
Drukuj
 
Ocena użytkowników: / 74
SłabyŚwietny 
Projekt i realizacja: Lers.it

Pliki cookies! Ta strona używa plików cookies aby lepiej spełniała Twoje oczekiwania oraz do prowadzenia statystyk odwiedzin.
Można zablokować zapisywanie plików cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki. Więcej szczegółów o plikach cookies tutaj -> wszystkoociasteczkach.pl.
OK, rozumiem!