|
Inskrypcje na głowniach navajas
Navajas to jedne z nielicznych noży świata (a na pewno jedyne, w przypadku których czyniono to na tak znaczną skalę), na których głowniach zamieszczano różnego rodzaju inskrypcje. Były to naprawdę przeróżne napisy, począwszy od żartobliwych i pełnych dystansu zawołań, a skończywszy na niosących w sobie mniej lub bardziej zakamuflowane groźby i ostrzeżenia. Jest to moim zdaniem kolejny dowód na to, że tradycyjne hiszpańskie navajas to nie są noże jakich wiele i że warto im poświęcić więcej uwagi niż zazwyczaj czyni się to w przypadku pospolitych narzędzi.
Obecnie inskrypcje zamieszcza się na klingach navajas znacznie rzadziej niż w wiekach dawniejszych, co moim zdaniem jest błędem - odbiera im to bowiem wiele uroku i tajemniczości. Czytając napisy pochodzące z dawnych noży mimowolnie zastanawiamy się nad tym, kim był twórca danej navaja i kim była osoba, która zleciła umieszczenie na niej takiego właśnie, a nie innego napisu. Czasy się jednak zmieniły i obawiam się, że to już nie wróci, w każdym razie na pewno nie na taką skalę jak kiedyś.
W wielu inskrypcjach, szczególnie w tych naniesionych na navajas pochodzących z dawniejszych wieków, pojawiają się różnego rodzaju błędy. Czytając te napisy, jeśli znamy oczywiście język hiszpański z pewnością to zauważymy. Warto jednak pamiętać o tym, że twórcami tych noży byli ludzie prości i przeważnie niewykształceni, zrozumiałym jest więc, że błędy miały prawo się pojawiać.
Oczywistym jest to, że nie zamieściłem w tym zestawieniu wszystkich inskrypcji, które kiedykolwiek zamieszczano na navajas. To niestety nie jest możliwe. Część z tych wspaniałych noży przepadła w mrokach dziejów, a do części z nich nie mam po prostu dostępu lub nie wiem o ich istnieniu. Starałem się w każdym razie zebrać ich jak najwięcej. Mam nadzieję, że nawet tak skromny zbiór was zainteresuje i skłoni do spojrzenia na te wspaniałe noże i ich twórców z innej perspektywy.
Al que esta sierpe, por azar, le pica, que no busque remedio en la botica - Gdy ten wąż ukąsi, zaswędzi, i nie znajdziesz lekarstwa w aptece
Al que esta vibora le pica no encuentras remedio en la botica - Gdy ta żmija ukąsi nie znajdziesz lekarstwa w aptece
Atras o morir a Dios - Wróć lub odejdź do Boga
Biba el onor de mi Dueño - Niech żyje honor mojego pana
Biba mi dueño y señor - Niech żyje mój pan i władca
Biba el balor de mi dueño y señor - Niech żyje odwaga mojego pana i władcy
Defensa de mi dueño – Obrona mego pana
De mi dueño sola - Wyłącznie dla mojego Pana
De la tierra y de la mina esta materia nació a complacerte se inclina el alma te ofrecio - Ta materia zrodziła się z ziemi i kopalni by prosić cię byś przyjął jej zaofiarowaną duszę
Defensador de mi dueño atras que soy Catala del 1886 - Jestem obrońcą mojego pana, tego, który stoi za mną. Jestem Katalonką z roku 1886
Donde Acero Ha de Hablar, La Lengua Ha de Callar - Gdy przemawia stal cichnie język
Con mi acero y tu valor nunca temas la ocasion - Z moją stalą i Twoją odwagą nic złego nas nie spotka
Cuando acaricia mi mano la cacha de esta navaja hasta los valientes tremblan al ver mis bravas harañas - Gdy moja ręka pieści rękojeść tego noża nawet najodważniejsi drżą
El que desnuda y en acción me viere, prevenga testamento y sepultura, que mi hoja siempre mata cuando hiere – Kto mnie obnaży i zobaczy w akcji niech ma (wcześniej) przygotowany testament i grób, gdyż me ostrze zawsze gdy rani (dosięgnie) to zabija
El hombre propone y Dios dispone – Człowiek proponuje, Bóg dysponuje
En el Toledo fui forjada y en el Tajo bautizada - W Toledo wykonana i w Tagu ochrzczona
Esta no se presta oy mañana si - Dzisiaj nie pożyczę (navaja), ale jutro tak
Mi corazon se abra por mi amada - Moje serce jest otwarte dla mojej ukochanej
No me abras sin razón ni me cierres sin honor – Nie otwieraj mnie bez racji i nie zamykaj mnie bez honoru
No me dejes de las manos que ay muchos enamorados - Nie wypuszczaj mnie z rąk, mam wielu wielbicieli
No me dejes de las manos pues ay muchos enamorados - Nie wypuszczaj mnie z rąk ponieważ mam wielu wielbicieli
No me sueltes de las manos que hay muchos enamorados - Nie zostawiaj mnie nigdzie, mam wielu wielbicieli
No me abras sin razon ni me cierres sin honor solo de mi dueño soy y con otros no me voy - Nie otwieraj mnie bez rozumu i nie chowaj bez honoru - należę wyłącznie do mojego pana i nie odejdę z innym
No me saques sin razon ni me guardes sin honor - Nie wyciągaj mnie bezrozumnie i nie chowaj bez honoru
No me presto ni me doy solo de mi dueño soy - Nie pożyczaj mnie ani nie wydawaj, należę tylko do mojego pana
No te fies de un borracho - Nie ufaj pijanemu
Ole! Que viva mi dueño que no es un guaja. Es un mozo valiente con la navaja - Ole! Niech żyje mój pan, który nie jest tchórzem. Jest dzielnym człowiekiem z navaja
Ole Soy Andaluza de Sevilla año 1881 siglo 19 ole viva my dueño, olé viva la españa y la andalusia ole viva la jilanta(?) Andaluza que Sevilla año 1881 - Ole! Jestem Andaluzyjką z Sewilli roku 1881, wieku XIX. Ole! Niech żyje mój pan Ole! Niech żyje Hiszpania i Andaluzja, Ole! Niech żyje Jilanta, Andaluzyjka z Sewilli 1881 rok.
Prendida en la liga defiendo a mi señora – Przybrana w podwiązki bronię mej pani
Pincho corto - Krótki szpikulec
Para todos sirvo - Służę wszystkim
Soy de uno solo – Jestem jedyny
Soy de mi dueño y señor – Należę do pana mego i władcy
Soy defensa de mi dueño – Jestem obrońcą mego pana
Soy defensa del honor de mi dueño – Jestem obrońcą honoru mego pana
Soy defensa de mi dueño y señor – Jestem obrońcą mego pana i władcy
Soy de mi dueño, a quien sirvo – Moim panem jest ten, komu służę
Soy defensora de mi dueño solo y viva - Jestem obrońcą mojego Pana i jego życia
Soy defensor de mi amo - Bronię mojego mistrza
Soy defensora de mi dueño - Jestem obrońcą mojego pana
Soy de mi dueño defensora - Dla mojego pana jestem obrońcą
Soy defensora de mi dueño hasta el morir - Jestem obrońcą mojego pana aż do śmierci
Soy defensora de el honor de mi dueño y señor solo - Jestem obrońcą honoru mojego pana i mistrza oraz jego samego
Soy defensa de mi dueño porque le cuesta el dinero soy de acero fino y fuerte y el que me quiera probar lo bera - Bronię mojego pana ponieważ wydał na mnie pieniądze - jestem zrobiona z cienkiej i silnej stali i każdemu umożliwię sprawdzenie czy to prawda (to o czym mówię)
Soy defensa de valiente de color des hinocentes solo de mi dueño soy y por otro no me voy - Mam odwagę by bronić niewinnych i nie należę do nikogo z wyjątkiem mojego pana
Soy de mi dueño - Należę do mojego pana
Soy española - Soy de mi Dueño solo - Jestem Hiszpanką - Należę wyłącznie do mojego pana
Soy sola para cortar – Jestem by ciąć
Soy sola de mi dueño - Należę wyłącznie do mojego pana
Soy para cortar y no para ser presta - Służę do cięcia nie do pożyczania
Soi andaluza de Sevilla, no me abras sin razon ni me sierres sin onor - Jestem Andaluzyjką z Sewilli, nie wyciągaj mnie bez rozumu i nie chowaj bez honoru
Soy mas valiente que el Cid y valgo mas que el mundoentero. Soy mas valiente matando que Manuel Garcia el espartero - Jestem odważniejszy niż Cid i wart więcej niż cały świat. Jestem odważniejszym zabójcą niż Manuel Garcia "El Espartero" - (Manuel Garcia "El Espartero", słynny dziewiętnastowieczny toreador, zmarł w 1894 roku)
Soy Andaluza de Sevilla - Jestem Andaluzyjką z Sewilli
Si esta vibora te pica no vayas por ungüento – Gdy ta żmija cię ukąsi, balsam ci nie pomoże
Si esta vibora te pica no acudas a la botica – Gdy ta żmija cię ukąsi, nie spiesz do apteki
Si esta vibora te pica no vayas por ungüento a la botica – Gdy ta żmija cię ukąsi, nie spiesz do apteki po balsam
Si esta vibora te pica, no vayas a la botica - Gdy ta żmija ukąsi, nie idź do apteki
Si esta vibora te pica no vayas por ungüento a la botica, viva las al clini dueño ~ año 1894 - Gdy ta żmija ukąsi nie idź po maść do apteki tylko prosto do dyrektora szpitala - rok 1894
Si esta vibora te pica no ay remedio en la botica, soy defensa de mi dueño - Gdy ta żmija ukąsi nie szukaj lekarstwa w aptece - jestem obrońcą mojego pana
Si esta vibora te pica, no vayas por ungüento a la botica no me sueltes de las manos que hay muchos enamorados - Gdy ta żmija ukąsi, nie szukaj maści w aptece - nie wypuszczaj mnie z rąk bo mam wielu wielbicieli
Si abro la cerrada vengan moros para mi - Jeśli otworzę to ostrze, żaden Maur się do mnie nie zbliży
Si quieres saber mi valor hoy afindas mi honor - año de 1867 - Jeśli chcesz sprawdzić moją odwagę, obraź mnie dziś - rok 1867
Sirvo a una dama – Służę jednej pani
Sirbo a mi dueño - Służę mojemu panu
Valor! - Odwaga!
Viva mi dueño – Niech żyje mój pan
Viva el honor de mi dueño – Niech żyje honor mego pana
Viva el valor de mi dueño y señor – Niech żyje odwaga mego pana i władcy
Vivan mis dueños valerosos, que quien sólo a mirarlos se atreviere sentirá mis colmillos venenosos - Niech żyje mój odważny pan, ktokolwiek śmie spojrzeć na niego poczuje moje jadowe kły
Viva la libertad – Niech żyje wolność!
Viva Figueras – Niech żyje Figueras!
Viva el amor – Niech żyje miłość!
Viva España - Niech żyje Hiszpania!
Vino - Toros - Mujeres - Wino - Byki - Kobiety
Tengo hechos y no palabras - Czyny nie słowa
Yo àcompaño a los baliente Si no me quiere sacàr doi palabra si je' ofrece de salir à bentilar - Jestem godna towarzystwa. Lecz jeśli nie zdecydujesz się mnie wziąć ze sobą, będę milczeć. Jeśli jednak mnie zabierzesz, będę mówić
"Ole Viva mi dueño que no es un guaja es un mozo valiente con la navaja"
"Ole Soy Andaluza de Sevilla año 1881 siglo 19 - Ole viva my dueño, olé viva la españa y la andalusia - ole viva la jilanta Andaluza que Sevilla año 1881"
Navaja sevillana, Isabelina 1880 rok
Navaja z Santa Cruz de Mudela
Janusz Łangowski
Część inskrypcji pochodzi z książki „Las Navajas. Un Estudio y una Coleccion.” Rafael Martínez del Peral y Fortón, część (oraz zdjęcia) ze stron internetowych http://www.couteaux-jfl.com/ i http://armasblancas.mforos.com/. Kilka inskrypcji udało mi się odszukać szperając po różnego rodzaju portalach aukcyjnych, na których od czasu do czasu pojawiały się dawne navajas.
|
